Hoe gaan we om met kinderen die verlies en rouw tegenkomen in een directe gezinssituatie of erbuiten?
Tijdens iedere begeleiding rondom verlies die wij met Dagliefste mogen bieden, zijn kinderen aanwezig. Het zijn de kinderen van een vader of moeder die komt te overlijden of het zijn de kleinkinderen van een opa of oma. Soms zijn het kinderen die een broer of een zus verliezen. In het belang van het verwerkingsproces geven wij deze kinderen een belangrijke rol in de voorbereiding van een afscheid. Graag nemen wij jullie via onze blog "kinderen en rouw" mee in onze ervaringen die wij opdoen tijdens onze begeleiding en vormgeving van een afscheid. En delen wij de kennis die wij tot ons krijgen via bijzondere mensen die wij tegenkomen in ons vak, de kinderen zelf, specialisten, studies,en via mooie boeken die we lezen.
“Daar lag onze mama, in het grote logeerbed met het roze dekbed, midden in de kinderspeelkamer. Mama is voor altijd gaan slapen, zij is afgelopen maandag overleden. Het is fijn dat mama nog bij ons thuis is gebleven. Gewoon bij ons in de kamer, tussen onze poppen, het barbiehuis en de talloze tekeningen. En papa vond dat goed. Nu, na twee dagen lijkt mama onze mama niet meer en is zij een ‘leeg telefoonhoesje’ geworden. Ze praat niet meer, ze hoort ons niet meer, ze is er niet meer. Het is goed zo en mama mag nu weg.”
De papa, de oma en andere belangrijke familieleden van deze zusjes zijn continue in de buurt. Zij nemen voor hun kinderen de tijd om hen te horen, in gesprek te blijven en hen te helpen.
“Mama werd opgehaald en de kamer werd weer onze speelkamer. Mama’s bed werd opgeruimd en binnen een paar uur hebben wij de barbie-paarden en de poppen weer helemaal in de speelstand gezet. Tussen al het speelgoed staat nu een kleine tafel. Een tafel met foto’s van mama, met een kaars, een roos en met alle tekeningen die wij voor mama hebben gemaakt in de tijd dat zij zo ziek is geweest.”
Een kind is deelgenoot van alles wat er om hen heen gebeurt, hoe klein het kind ook is. Kinderen nemen ongewild alle emoties en gebeurtenissen in zich op. Zij hebben geen filters om zichzelf zelfstandig tegen de vele intense gevoelens, die spelen tijdens verlies, te beschermen. Wat hebben kinderen nodig? Hoe kunnen volwassenen hen ondersteunen en emotioneel helpen om verlies een plek te geven in hun levensverhaal?
De aanwezigheid van vertrouwenspersonen is van groot belang. Mensen die dichtbij hen staan en waarvan kinderen weten altijd ‘toegang’ te hebben, elk moment van de dag. Dagliefste helpt hierbij in de intensieve periode naar het afscheid toe, tijdens het afscheid zelf en na afloop van het afscheid. We staan voor de kinderen en familie klaar en houden hen goed in de gaten. We geven waar nodig liefdevol advies en bieden een luisterend oor.
We worden als ouder of familielid geconfronteerd met onze eigen pijn en tegelijk met de pijn en het verdriet van het kind. En nee je kunt dit verdriet niet oplossen of wegnemen, maar je kunt wel heel dicht bij het kind blijven. “Val maar even om, ik vang je op. Het verdriet gaat niet weg, maar jij bent niet alleen met je verdriet, ik hoor je, ik zie je, ik voel je.” Dit intense verdriet kan in verschillende vormen tot uiting komen, bijvoorbeeld door een uitbarsting van woede of huilen. Laat dit verdriet maar gebeuren en geef het kind de ruimte zich te kunnen uiten in veiligheid. Stop, als volwassene, met waar je mee bezig bent, laat je spullen uit je handen vallen en ga naast ze zitten of liggen. "Hier ben ik, ik begrijp je, ik weet het soms ook niet meer en hierin ben je niet alleen."
Het is belangrijk om kinderen serieus te nemen in hun gesprekken en hun uitingen. Samen naar oplossingen te zoeken. Je kunt afspraken maken hoe elkaar goed te kunnen blijven zien en te horen. Een codewoord voor moeilijke momenten of samen elke dag een klein, maar altijd hetzelfde, ritueel te doen voor bijvoorbeeld het slapen gaan. Kinderen zijn gebaat bij herhalingen en zo spelen of tekenen ze keer op keer na wat hun is overkomen en laten ze zien wat er in hun ziel leeft. Omarm dit met liefde, kijk en luister naar wat zij spelenderwijs te vertellen hebben.
De wijze waarop kinderen hun rouw kunnen uiten is afhankelijk van de manier waarop de omgeving in staat is te reageren op dit “kinderspel”. Verdriet is een onderdeel van ons leven en hoe wordt hiermee omgegaan. Kinderen zien scherp hoe het met de volwassenen gaat, en voelen hun verdriet feilloos aan. Een goede tip is (tot op zekere hoogte) eerlijk te zijn over eigen verdriet, dit om te voorkomen dat kinderen zich niet gezien of gehoord voelen. Ontkennen wat zij waarnemen of voelen betekent dat wat zij waarnemen niet klopt. Dit kan leiden tot angstige zorgen over de papa en mama die nog hier is.
Liefdevol oprecht contact, tussen volwassenen en het kind, is voor een rouwend kind het allerbelangrijkste. Hoe meer liefde en vertrouwen ze meekrijgen, hoe meer veerkracht ze hebben om hun verlies te integreren in hun eigen leven. Hoe klein ze ook zijn, juist de momenten van liefde en aandacht zijn zo voelbaar. Die vergeten ze nooit meer…
(Bron: geschreven vanuit de ervaring van Dagliefste... begeleiding bij verlies, en het boek “Stapeltjes Verlies| Sabine Noten – Land van Rouw)
Neem gerust contact met ons op voor meer informatie over de begeleiding van kinderen bij een verlies. Daarnaast zijn er mooie boeken te vinden over dit onderwerp en bevelen wij het liefdevol en eerlijk geschreven boek van Sabine Noten “Stapeltjes Verlies” van harte aan.